Sanayicilik

Rize’de Sanayi

Doğu Karadeniz Bölgesinin doğusunda ve deniz kıyısında yer alan ilimizin en temel özelliği, yaş çay üretiminin merkezi olmasıdır. İlin ekonomisine ve ticaretine, makinesiz yapılan çay tarımı damgasını vurur. Türkiye çay sektörünün en büyük ve lider kuruluşu olan Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü de Rize İl merkezindedir. Ülkemizin yaş çay üretiminin üçte ikisine yakını Rize’de yapılır. İlin sahip olduğu iklim, çay bitkisinde üç sürgün hasadının yapılmasına elverişlidir. İlimizde, yaş çay tarımı 49.960 hektarlık alanda yapılmakta olup, yılda ortalama 1.152.647 ton yaş çay mahsulü alımına karşılık yıllık yaklaşık olarak 290.529 ton kuru çay üretimi gerçekleşmektedir.

Kayıtlı sanayi işletmelerinin ülkemizde bölgelere göre bir değerlendirmesi yapıldığında; sanayi işletmelerinin % 45,24’ü Marmara Bölgesinde, %15,86’sı İç Anadolu Bölgesinde, % 15,63’ü Ege Bölgesinde, % 8,84’ü Akdeniz Bölgesinde, %6,80’i Karadeniz Bölgesinde, % 5,53’ü Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ve % 2,13’ü de Doğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır.

Karadeniz Bölgesi’ndeki İllere sanayisine (sanayi işletme sayısına) göre bakıldığında sıralama;
%17,49 Samsun, % 7,74 Düzce, % 8,57 Trabzon, % 8,97 Çorum, % 6,51 Bolu, % 4,94 Kastamonu, % 6,35 Ordu, % 4,27 Rize, % 4,45 Amasya, % 6,02 Tokat, % 6,65 Zonguldak, % 4,04 Karabük, %4,07 Sinop, % 3,79 Giresun, % 2,87 Bartın, % 1,74 Gümüşhane,  % 0,96 Artvin, % 0,70 Bayburt şeklinde olmaktadır.

Türkiye’deki toplam sanayi işletmesi sayısına göre % 0,3 lük bir oran ile sanayisi gelişmekte olan İller arasında yer alan Rize’de, sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 231’dir.

2012 yılı itibariyle sanayi sicil belgeli firmaların (sanayi siciline kayıtlı sanayi tesislerinin) Rize Merkez ve ilçelere göre dağılımı;  Merkez’de 96, Güneysu 28, Çayeli 28, İyidere 19, Ardeşen 21, Kalkandere 17, Pazar 17, Fındıklı 5 adet şeklinde olup, toplam 231 adet sanayi tesisi varlığını sürdürmektedir.

Sanayide istihdamın % 87’si işçi, % 3’ü mühendistir. Rize İlinde bulunan sanayi işletmelerinin %26’sı mikro ölçekli, % 45’i küçük ölçekli, %22’si orta ölçekli, %7’si büyük ölçekli işletmelerdir.

Personel sayısına göre büyük işletmeler ise;
• Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü 100.Yıl Çay Paketleme Fabrikası Müdürlüğ
• Çayeli Bakır İşletmeleri
• Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Pazar Çay Fabrikası Müdürlüğü
• Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Fındıklı Çay Fabrikası Müdürlüğü
• Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Çayeli Çay Fabrikası Müdürlüğü şeklinde sıralanmaktadır.

İl iktisadi seçimini çay üretimi satışı ve pazarlaması konusunda yaptığı için, ilin kendi içindeki talebe yönelik yatırımlar dışında sadece Çayeli İlçesi Madenli Beldesinde faaliyet gösteren Çayeli Bakır İşletmesi büyük bir sektör oyuncusu olarak ön plana çıkmaktadır. Çayeli Bakır İşletmesi gerek yurtiçi gerekse yurt dışı talebe dönük faaliyeti olan tamamen yabancı ortaklı bir konsorsiyumdur.

Çay fabrikası ve atölyelerinin dışında bu tesislerin makine yedek parçalarını üreten, bakım ve onarımlarını yapan sanayi iş kolları, çay paketleme ve ambalaj tesisleri, un fabrikaları, kereste ve tomruk biçme atölyeleri, döküm atölyeleri, balık unu ve balık yağı üreten sanayi kuruluşları ile hazır beton santralleri İl ekonomisinin temel taşlarıdır.

Kum çakıl tesisleri ile yapımı devam eden ve bir kısmı üretime geçen HES santralleri, ilin ekonomisine büyük bir katma değer sağlamaktadır.

Sanayi, ilimizde coğrafi yapıya uygun olarak gelişme göstermiştir. Rize İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda, gıda ürünleri imalatı sektörünün % 72,6’lık bir oran ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir.

Diğer sektörler sırasıyla;
• % 6,80 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı,
• % 5,03 Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı,
• % 2,29 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı.
• % 2,29 Ağaç ve Mantar ürünleri,
• % 1,83 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı.(Makine ve teçhizatı hariç),
• % 1,83 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı,
• % 1,83 Mobilya imalatı,
• % 1,37 İçecek İmalatı,
• % 1,37 Başka yerde sınıflandırılmamış makine teçhizat imalatı,
• % 0,92 Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı,
• % 0,46 Elektrikli Teçhizat İmalatı,
• % 0,46 Makine ve ekipmanları kurulumu ve onarımı.

Rize Organize Sanayi Bölgesi

1997 yılında yatırım programına alınmak suretiyle kuruluşu gerçekleşen Rize Organize Sanayi Bölgesi henüz faaliyete geçmemiştir. 26.06.2000 tarihinde yer seçimi komisyon raporu alınarak Rize ili Kalkandere ilçesi Aksu Mahallesi sınırları içerisinde çalışmalara başlanmıştır. Rize Organize Sanayi Bölgesi; 50 hektarlık alan içerisinde büyüklüğü 4.000 – 30.000 m2 olan ve imar planında A, B, C, D şeklinde parsel tipi belirlenerek ayrılan toplam 261.496.786 m²’lik alanı kaplayan 37 parselden oluşmaktadır. 2012 yılında yapılan başvurular dikkate alındığında, muhtelif imalat sektörlerinde faaliyet gösteren toplam 66 firma yer talebinde bulunmuştur.

Ardeşen Organize Sanayi Bölgesi

Rize-Ardeşen Organize Sanayi Bölgesi; 1998 yılında Fırtına Mahallesi sınırları içerisinde Fırtına Deresi havzası kenarında toplam alanı 523.912,18 m² olan alan üzerinde, Rize İl Özel İdaresi % 10, Ardeşen Belediyesi % 45, Ardeşen Ticaret ve Sanayi Odası % 45 katılım payları ile kuruluş protokolü tanzim edilerek 08.07.2005 tarihinde yetki belgesini almıştır.

Ardeşen Organize Sanayi Bölgesinin toplam 523.912,18 m²’lik alanının; % 30’luk kısmı olan 155.540,97 m²’si Hazine arazisi, % 55’lik kısmı olan 287.484,55 m²’si şahıs arazileri ve % 15’lik kısmı olan 80.522,66 m²’si ise davalı arazilerdir. Yer tespiti kesinleşen Ardeşen O.S.B. ile ilgili 4562 Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği amir hükümlerince ilgili imar ve parselasyon planı oluşturulamamış olup, çalışmaları devam etmektedir.

Küçük Sanayi Siteleri:                                 

İlimiz Merkez ve İlçelerinde 6 adet Küçük Sanayi Sitesi (KSS) Yapı Kooperatifi bulunmaktadır. Bunlardan 4’ü aktif bir şekilde çalışmakta, 2’si ise henüz aktiflik kazanmamıştır.

Aktif olarak faaliyet gösteren Rize Merkez KSS’de 246, Çayeli İlçesindeki KSS’lerde 155, Ardeşen İlçesindeki KSS’de 122 adet işyeri bulunmaktadır.[1]

 [1] T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Rize İl Tarım ve Orman Müdürlüğü
Web Sitesi https://rize.tarimorman.gov.tr/Menu/13/Ekonomi